Slaap houdt de hersenen fit

In de meritocratie van vandaag wordt slaap vaak als hinderlijk ervaren, omdat het de tijd is dat je gewoon onproductief bent. Overal vind je tips om je tijd efficiënter te besteden, dus ook slapen. Er zijn mensen die zweren bij polyfasische slaap en dan maar om de drie uur een powernap van twintig minuten doen in plaats van daadwerkelijk te slapen. De tijd die op deze manier wordt bespaard, wordt besteed aan werk of zelfoptimalisatie. Maar nu is er groeiend bewijs dat slaap geen bug is, het is een functie, dus we moeten het als zodanig behandelen.

Een nieuwe studie door een Frans-Brits team van epidemiologen keek naar gegevens van 7.959 Britse ambtenaren die tussen 1985 en 2016 deelnamen aan de Whitehall II-studie. Daarin werden de ambtenaren zes keer gevraagd naar hun slaapgewoonten tijdens de onderzoeksperiode. Van de proefpersonen die aan het begin van het onderzoek 50 jaar oud waren, ontwikkelden 521 aan het eind van het onderzoek dementie, met een gemiddelde leeftijd van 77 jaar.

Veranderingen in de hersenen die op lange termijn leiden tot dementie (bijv. eiwitafzettingen bij de ziekte van Alzheimer) beginnen ongeveer 15 tot 20 jaar voordat de symptomen die kenmerkend zijn voor dementie optreden, zoals geheugenproblemen. Omdat de studie 25 jaar duurde, bleek dat een gebrek aan slaap vijf tot tien jaar voor de diagnose dementie de kans op dementie vergroot.

Degenen van in de vijftig die aangaven zes uur of minder per nacht te slapen, hadden een 30 procent verhoogd risico op dementie in vergelijking met degenen die zeven uur of meer sliepen. Dit aantal werd verkregen toen sociodemografische factoren zoals alcoholgebruik, roken, zwaarlijvigheid, voedingsgewoonten, fysieke activiteit... werden geëlimineerd. Deze 30 procent klinkt in eerste instantie niet schrikbarend hoog. Als je echter rekening houdt met al deze ongezonde leefgewoonten en factoren, kan de combinatie van risicofactoren meer dan voldoende zijn om dementie in bepaalde gevallen vrijwel zeker te maken.

Daarnaast kwam een Amerikaans onderzoek tot vergelijkbare conclusies. Hier werd vijf uur of minder slapen per nacht geassocieerd met tweemaal het risico op dementie.

Waarom is slapen zo belangrijk?

De vraag die rijst is waarom een korte slaapduur de kans op dementie vergroot. Het antwoord hierop is nog niet helemaal duidelijk, maar de meest waarschijnlijke reden op dit moment is dat het afvoeren van afvalstoffen een rol speelt. Omdat de hersenen 20 procent van de lichaamsenergie nodig hebben, zijn er natuurlijk veel afvalproducten in de loop van een dag, bijvoorbeeld eiwitafval, dode cellen en meer. Deze stoffen zijn giftig voor de zenuwcellen en moeten regelmatig verwijderd worden. Een voorbeeld waar velen bekend mee zijn, is wanneer je een nacht niet of nauwelijks slaapt. Dan is de kans groot dat je de volgende dag bijvoorbeeld hoofdpijn hebt. De reden hiervoor is dat er niet genoeg gifstoffen konden worden verwijderd. Dus wat na één dag al effect heeft, kan op lange termijn veel grotere negatieve effecten hebben, waaronder een vermindering van denk- en geheugenprestaties. Alleen als we voldoende slapen, wordt het afval effectief afgevoerd. Bovendien werken deze afvalverwerkingsprocessen in de hersenen terwijl je slaapt minder goed naarmate je ouder wordt. Slaapgebrek kan hier dus een vicieuze cirkel in gang zetten, omdat het toch al slecht functionerende systeem dan ook nog minder tijd heeft om te werken.

Goed slapen - Maar hoe?

We leven in een tijd waarin goed slapen steeds zeldzamer wordt. Een reden is de schermtijd, die voortdurend toeneemt. Kortom, een goede slaaphygiëne is belangrijk. Dus je moet bijvoorbeeld

• minstens een uur voor het slapengaan stoppen naar schermen te kijken
• 's avonds geen alcohol drinken
• minstens vier, maar bij voorkeur acht uur voordat je naar bed gaat geen alcohol drinken
• altijd op dezelfde tijd gaan slapen
• de slaapkamer goed verduisteren
• tot rust komen

Als je ondanks al deze maatregelen last hebt van een aanhoudende slaapstoornis, is het belangrijk om professioneel of medisch advies in te winnen zodat het probleem kan worden opgehelderd en de oorzaken kunnen worden gevonden.

Met dit in gedachten wensen wij je een prettige, goede, diepe en vooral lange slaap.